ภายใต้การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญตามแนวปฏิรูปการเรียนรู้ ครูผู้สอนต้องรู้จักและมีข้อมูลเกี่ยวกับผู้เรียนตัวว่าผู้เรียนแต่ละคนมีลักษณะเป็นอย่างไร มีพื้นฐานทางด้านครอบครัว กาย อารมณ์ สังคม สติปัญญามีความพร้อมในการเรียน พื้นความรู้เดิม มีความสนใจชอบ ไม่ชอบสิ่งใดสิ่งใดที่้ผู้เรียนทำได้ดี และสิ่งใดที่ทำแล้วภาคภูมิใจ



การวิเคราะห์ลักษณะผู้เรียนเพื่อให้ครูผู้สอนทราบว่า ผู้เรียนมีความพร้อมในการเรียนมากน้อยเพียงใด ทั้งนี้เพราะการที่จะใช้สื่อให้ได้ผลดี ย่อมจะต้องเลือกสื่อให้มีความสัมพันธ์กับลักษณะผู้เรียน

ดังนั้นครูผู้สอนจะต้องคำนึงถึงลักษณะทั่วไปและลักษณะเฉพาะของผู้เรียน เช่น การกำหนดลักษณะทั่วไป ซึ่งได้แก่ อายุ ระดับความรู้ สังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรมของผู้เรียนแต่ละคน ถึงแม้ว่าลักษณะทั่วไปของผู้เรียนจะไม่มีความเกี่ยวข้องกับเนื้อหาบทเรียนก็ตามแต่ ก็เป็นสิ่งที่ช่วยให้ครูผู้สอนสามารถตัดสินระดับของบทเรียนและเพื่อเลือกตัวอย่างของเนื้อหาให้เหมาะสมกับผู้เรียนได้

ส่วนลักษณะเฉพาะของผู้เรียนแต่ละคนนั้น นับว่ามีส่วนสำคัญโดยตรงกับเนื้อหาบทเรียนตลอดจนสื่อการสอนและวิธีการที่จะนำมาใช้ในการสอน สิ่งที่ต้องนำมาใช้ในการวิเคราะห์ ประกอบด้วย

“หลักการวิเคราะห์ผู้เรียน” เป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่ง ในข้อบัญญัติการจัดการหลักสูตรและระบบดูแลผู้เรียน มาตรฐาน FLEX Learner

1. ทักษะที่มีมาก่อน (Prerequisite Skill) เพื่อให้ทราบว่าผู้เรียนมีความรู้พื้นฐาน หรือทักษะที่เกี่ยวข้องกับบทเรียนนั้นว่ามีอะไรบ้าง ก่อนที่จะเรียน
2. ทักษะเป้าหมาย (Target Skill) ผู้เรียนมีความชำนาญในทักษะที่จะสอนนั้นมาก่อนหรือไม่ เพื่อจะได้สอนให้ตรงกับที่วางจุดมุ่งหมายไว้
3. ทักษะในการเรียน (Study Skill) ผู้เรียนมีความสามารถขั้นต้นทางด้านภาษา การอ่านเขียน การคำนวณ ฯลฯ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นที่จะช่วยในการเรียนรู้นั้นในระดับมากน้อยเพียงไร
4. เจตคติ (Attitudes) ผู้เรียนมีเจตคติอย่างไรต่อวิชาที่จะเรียนนั้น การวิเคราะห์ลักษณะผู้เรียนนั้นถึงแม้ว่าจะเป็นการกระทำเพียงผิวเผินก็ตาม แต่ก็สามารถนำไปใช้ในการเลือก สื่อที่เหมาะสมได้ เช่น หากผู้เรียนมีทักษะในการอ่านต่ำกว่าเกณฑ์ก็สามารถช่วยได้ด้วยการใช้สื่อประเภทที่มิใช่สื่อสิ่งพิมพ์ หรือถ้าหากผู้เรียนในกลุ่มนั้นมีความแตกต่างกันมาก ก็สามารถให้เรียนด้วยชุดการเรียนรายบุคคลได้



ความรู้พื้นฐานต่างๆเหล่านี้ผู้เรียนมีสภาพแตกต่างกันซึ่งครูควรมีกระบวนการวิเคราะห์ผู้เรียน เพื่อที่จะได้รู้จักผู้เรียนอย่างลึกซึ้ง และสามารถจัดการเรียนรู้ได้สอดคล้อง ตอบสนองตามความต้องการของผู้เรียนมากที่สุด ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้อย่างมีความสุข และประสบผลสำเร็จ

ตัวอย่างหลักเกณฑ์การประเมินและวิเคราะห์ หลักสูตรเตรียมสอบ TOEIC

ระดับ 3 มีความสามารถที่สุดในด้านนั้น
ระดับ 2 มีความสามารถปานกลางในด้านนั้น
ระดับ 1 มีความสามารถน้อยในด้านนั้น